Gdy moje dziecko nie mówi w przedszkolu lub szkole …
Mutyzm wybiórczy jest zaburzeniem lękowym. Oznacza to, że u podłoża trudności dziecka leży lęk. Dziecko boi się odzywać w sytuacjach społecznych, w których to jest oczekiwane (np. w przedszkolu lub szkole), ale mówi w innych sytuacjach (np. w domu, gdzie czuje się bezpiecznie). Wiele dzieci z mutyzmem wybiórczym odczuwa dyskomfort, gdy ktoś je może usłyszeć lub zobaczyć podczas rozmowy.
Ważne jest, aby brak mowy nie wynikał z braku wiedzy czy swobody w posługiwaniu się językiem w sytuacjach społecznych.
Występujący lęk musi powodować negatywne konsekwencje dla dziecka w nauce lub kontaktach społecznych, musi utrudniać codzienne funkcjonowanie.
W sytuacjach występowania lęku (np. w przedszkolu) dziecko nie inicjuje rozmów i nie odpowiada na kierowane do niego komunikaty.
Należy wykluczyć inne rozpoznania np. zaburzenia ze spektrum autyzmu.
Brak mówienia nie wynika ze złej woli dziecka. Mutyzm wybiórczy nie jest również tożsamy z nieśmiałością. Dziecko z mutyzmem nie musi być nieśmiałe. Nie leczony mutyzm wybiórczy się utrwala.
Jeśli Twoje dziecko swobodnie rozmawia w domu, adekwatnie do wieku, natomiast nie rozmawia w przedszkolu lub szkole od co najmniej 1 miesiąca to warto rozważyć diagnozę w kierunku mutyzmu wybiórczego. Lekarzem, który diagnozuje mutyzm wybiórczy jest psychiatra. Ważne jest, aby przygotować się do wizyty zabierając ze sobą opinię o funkcjonowaniu dziecka z przedszkola lub szkoły, nagrania zachowań dziecka w domu i poza nim, pójść z drugą osobą dorosłą, aby nie rozmawiać o problemach dziecka w jego obecności.
Jeśli lekarz psychiatra potwierdzi diagnozę mutyzmu wybiórczego należy się udać do rejonowej poradni psychologiczno – pedagogicznej w celu uzyskania opinii wczesnego wspomaganiu rozwoju dziecka (dla dziecka przedszkolnego) lub opinii o potrzebie kształcenia specjalnego z uwagi na zagrożenie niedostosowaniem społecznym (dla dziecka szkolnego). W przypadku nasilonych objawów mutyzmu wybiórczego istnieje również możliwość uzyskania opinii o zindywidualizowanej ścieżce kształcenia.
Jedną z najskuteczniejszych metod terapii jest metoda małych kroków opisana w książce Maggie Johnson, Alison Wintgens „Mutyzm wybiórczy. Kompendium wiedzy”. Metoda małych kroków polega stopniowe „wślizgiwanie się” (ang sliding in) nowych osób do grona tych, z którymi dziecko swobodnie rozmawia.
Cztery najważniejsze rzeczy podczas slidingu:
1. Koordynator będący osobą wyznaczoną do przeprowadzenia całego procesu w placówce. Jest pierwszą osobą, z którą dziecko zaczyna swobodnie rozmawiać w placówce. On „wprowadza” kolejne osoby do grupy osób, z którymi dziecko rozmawia. Zajmuje się procesem generalizacji mowy u dziecka.
2. Sliding zaczyna się od obecności rodzica (lub innej osoby, z którą dziecko swobodnie rozmawia) razem z dzieckiem.
3. Spotkania sliding in trwają około 15 minut, najlepiej 4-5 razy w tygodniu.
4. Zmieniamy tylko jeden czynnik na raz (jedną osobę: psycholog, nauczyciel wspomagający, nauczyciel główny, pomoc nauczyciela lub miejsce: sala zajęć, plac zabaw, hol, toaleta).
Dla skuteczności procesu bardzo ważna jest systematyczność działań, jak najszybsze podjęcie działań na terenie placówki, zdobycie wiedzy na temat mutyzmu wybiórczego przez rodziców dziecka oraz cały personel przedszkolny lub szkolny, współpraca na poziomie placówka – dom i równoległe działania rodziców w środowisku (domu, placach zabaw, sklepach).
